غدیر در روزگار ما!

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

واقعه غدیر خم، یکی از مسلّمات تاریخ اسلام است. توجه به ابعاد آن اهمیت فراوانی در فهم وقایع صدر اسلام و تاریخ اسلامی دارد. تنها فراز خطبه غدیریه پیامبر اکرم(ص) که در خاطر مردم باقیست و بیشتر تکرار می­شود، «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» است، بزعم ایشان این عبارت نشانگر انتصاب امیرالمؤمنین علی(ع) توسط پیامبر اکرم(ص) به امامت و جانشینی پس از اوست. تأمّل بر فهمی این‌چنین و ارائه نکاتی بیشتر غایت این نوشتار است که در قالب تحلیل فرازهایی از خطبه غدیر، در کمال ایجاز و اختصار ارائه می­شود. امید آن‌که مورد پذیرش وارث حیّ غدیر قرار گیرد.

مأموریتی معادل رسالت نبوی

در 18 ذی‌­الحجه 10 هجری، با نزول آیه 67 سوره مائده (یا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ) در وادی غدیر، پیامبر خدا(ص) مأموریتی بس گران‌سنگ دریافت کرد که معادل کل رسالت آن حضرت بود. خداوند در این آیه انجام ندادن این مأموریت را مساوی با عدم انجام رسالتش معرفی فرمود. پیامبر اکرم فرمود «اگر آنچه درباره علی(ع) نازل شده به مردم نرسانم، رسالتش را انجام نداده‌ام». لذا وصایت، خلافت و امامت امیرالمؤمنین علی(ع) را به عنوان اولین امام از ائمه اثناعشر(ع) مطرح نموده، ایشان را به عنوان سرپرست مردم پس از خدا و رسول معرفی نمود.

تبلیغ امامت و ولایت ائمه اهل­بیت(ع) عِدل تمام رسالت است و تضمین­ کننده جریان اسلام مرضی خدا تا پایان خلقت است. این مأموریت نمی­ تواند مربوط به فروع دین، احکام و شرایع امت باشد؛ چرا که عدم ابلاغ فرعی از فروع دین، هم­سنگ با کل رسالت نیست. بلکه این مهم باید هم‌چون اصل رسالت، ثمره­ای گران‌سنگ برای استقرار و حفظ اصل اسلام داشته باشد که همان «امامت» است. امامت، مکمل و استمرار رسالت تا روز قیامت است، بی‌آن‌که وحی و شریعت جدیدی نازل شود.

اکمال دین با اصل امامت

تأکید بر فرازی از خطبه غدیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» نباید ما را از توجه به فرازهای دیگر این خطبه غافل کند که پیامبر(ص) در فراز دیگری فرمود: «مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّما أَکْمَلَ الله عَزَّوَجَلَّ دینَکُمْ بِإِمامَتِهِ … وَ بِمَنْ یَقُومُ مَقامَهُ مِنْ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ» و اکمال دین و اتمام نعمت را نه تنها به امامت امیرالمؤمنین علی(ع) که بر امامت تمامی ائمه(ع) از صلب او تا روز قیامت دانست که از صلب او می‌آیند.

پس، غدیر، ابلاغ اصل امامت و معرفی مصادیق آن تا روز قیامت است و نه فقط ابلاغ امامت و خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) به عنوان امام و خلیفه بلافصل.

پیامبر(ص)، مبلّغ امامت نه معیِّن!

در آیه تبلیغ (یا ایها الرّسول بلّغ ما انزل الیک من ربّک …)، خداوند به پیامبرش دستور داده تا فقط امر نازل شده بر وی را تبلیغ کند نه بیشتر! برغم تصور عمومی، پیامبر(ص) هیچ نقشی در تعیین و نصب امیرالمؤمنین علی(ع) و ائمه پس از ایشان به امامت نداشته و تنها نقش وی، تبلیغ امر الهی بوده است. تعیین اوصیا بر عهده خدا و تبلیغ آن وظیفه پیامبر است؛ تصور تعیین و نصب امیرالمؤمنین علی(ع) توسط پیامبر اکرم(ص)، با آیه فوق و محتوای خطبه غدیر منافات دارد. پیامبر اکرم در فرازی از خطبه غدیر پس از ابلاغ امامت و امامت، بر نقش تبلیغی خود تأکید نموده و خدا را بر انجام وظیفه خود گواه گرفته، فرمود: خدا را شاهد می­گیرم که من رسالت خویش را تبلیغ کردم و جز بلاغ آشکار، وظیفه رسول نیست!

انحصار تعیین و نصب امامت!

تعیین خلیفه و امام بر روی زمین (پیامبران و اوصیای ایشان) بر اساس آیاتی هم‌چون «انی جاعل فی الارض خلیفه» و «انّی جاعلک للنّاس اماماً» مطلقاً در انحصار خداست و هیچ یک از انبیاء در انتخاب جانشین و وصی خویش دخیل نبوده­اند؛ حضرت موسی(ع) نیز که مایل به وصایت برادرش هارون بود، خواسته­اش را به درگاه الهی عرضه نمود و با نص الهی او را به عنوان جانشین خود معرفی کرد.

پیامبر خاتم(ص) در چند فراز از خطبه غدیر، به این مهم تأکید نموده که هیچ دخالتی در تعیین و معرفی اوصیائش نداشته، تنها مجری امر الهی است. آن حضرت با اشاره به جایگاه امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: ای گروه مردمان! بفهمید و بدانید همانا فقط خدا او (علی) را بر شما ولی و امام قرار داده و اطاعتش را بر مهاجرین و انصار و تابعین و تمامی موحدان واجب نموده است و علی(ع) امامی منصوب از سوی خداست، او را گرامی بدارید و گفتارش را بپذیرید.

دوازده امام در خطبه غدیر

تأکید پیامبر(ص) بر ائمه دوازده­گانه در خطبه غدیر، یکی از علل اصلی توطئه ترور پیامبر(ص) توسط منافقان پس از واقعه غدیر بود. محدود نشدن امامت به امیرالمؤمنین علی(ع) و استمرار آن در صلب آن حضرت بخش­هایی از خطبه پیامبر(ص) در روز غدیر است که منافقان را از دخالت در امور جهان اسلام مأیوس کرد. پیامبر اکرم(ص) ضمن تأکید بر امامت تمام ائمه(ع) فرمود: «خداوند ولی شماست و پس از او پیامبرش که اکنون در برابر شماست و با شما سخن می گوید ولی شماست و پس از من به فرمان پرورگار، علی(ع) ولی و صاحب‌اختیار و امام شماست .سپس امامت در فرزندان من از نسل علی خواهد بود تا روز رستاخیز».

در ادامه رسول گرامی اسلام، با تعبیری بسیار ظریف و گویا، ضمن تأکید بر عصمت خود و جانشینانش، پیروی‌شان را وسیله هدایت و نجات معرفی فرمودند: «انَا صِراطُ الله الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِی مِنْ بَعْدی. ثُمَّ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّةُ (الْهُدی)، یَهْدونَ إِلَی الْحَقِّ»

بیعت همگانی بر امامت ائمه(ع)

بیعت، جزو رسوم جاهلی است که اسلام، در مواردی استفاده از آن را تأیید نموده است. پس از تعیین و نصب الهی امام، بیعت یا عدم بیعت مردم در اصل امامت ایشان موضوعیتی ندارد. امام در امامت خویش باقی است حتی اگر یک نفر هم با وی بیعت نکند و با بیعت با فردی که نصّی بر امامت او وجود ندارد، امامت در وی مستقر نمی­شود. پیامبر گرامی اسلامی(ص)، با اخذ بیعت عمومی، سعی کرد از تمرّد بدخواهان و انکار پذیرش ولایت و امامت امیرالمؤمنین علی(ع) جلوگیری کند. پیامبر(ص) پس از بیان مفصّل امر الهی در تبلیغ امامت و ولایت اهل‌بیت(ع)، همگان را به بیعت با خود و علی(ع) و اقرار بر امامت او و سایر ااوصیاء و ائمه اثناعشر تا حضرت صاحب الزمان (عج) امر فرمود: «فَأُمِرْتُ أَنْ آخُذَ الْبَیْعَةَ مِنْکُمْ وَ الصَّفْقَةَ لَکُمْ بِقَبُولِ ما جِئْتُ بِهِ عَنِ الله عَزَّوَجَلَّ فی عَلِی أمیرِالْمُؤْمِنینَ وَ الأَوْصِیاءِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذینَ هُمْ مِنِّی وَ مِنْهُ إمامَةٌ فیهِمْ قائِمَةٌ، خاتِمُها الْمَهْدی إِلی یَوْمٍ یَلْقَی الله الَّذی یُقَدِّرُ وَ یَقْضی». در ادامه فرمود: با خداوند، من، امیرالمؤمنین، حسن، حسین و امامان پس از ایشان از نسل آنان که نشانه پایدار در دنیا و آخرتند، بیعت کنید. که اطاعت از ایشان، فوز عظیم است.

غدیر در روزگار ما!

از نقاط عطف خطبه غدیر، توجه به آخرین حجت الهی و امامت حضرت مهدی(عج) است. پیامبر در چهار فراز با اشاره به القاب امام زمان(عج)، بر امامت وی و نقش کلیدی آن حضرت در تحقق آیه «لیظهره علی الدین کلّه» اشاره می­فرماید و در بیش از بیست مورد به صورت ضمنی به آن حضرت و دوران امامتش اشاره فرمودند: «أَلا إِنَّ خاتَمَ الْأَئِمَةِ مِنَّا الْقائِمَ الْمَهْدِی.». پیامبر او را هدایت‌گر مشرکان، یاری­دهنده دین خدا و وارث کل علم معرفی نمود که تمامی گذشتگان ظهورش را وعده داده­اند. او آخرین حجت خداست که درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست. او ولی خدا در زمین و داوری الهی در میان مردم است. «َلاوَإِنَّهُ وَلِی الله فی أَرْضِهِ، وَحَکَمُهُ فی خَلْقِهِ، وَأَمینُهُ فی سِرِّهِ وَ علانِیَتِهِ».

اگر غدیر در روزگار ما بود، به یقین پیام رسول گرامی اسلام(ص)، تأکید بر امامت و ولایت امام دوازدهم حضرت محمّد بن الحسن المهدی(عج) بود؛ دست مبارک امام زمان(عج) را بر فراز می­نمود و بر امامت و ولایتش ندا می­داد و بر بیعت و وجوب طاعتش امر می­فرمود. پس بیایید ندای آسمانی پیامبر مهربانی(ص) را بشنویم و به ولیّ حی عصر حضرت صاحب الزمان(عج) لبیک بگوییم و ما نیز هم‌چون شیعیان عصر حضور، در عصر غیبت بر امامت و ولایت الهی وی با حضرتش بیعت کنیم.

اللهم انی اجدد له عهداً و عقداً و بیعه له فی عنقی الی یوم القیامه.

محتوای تفصیلی مطلب فوق را در کلیپ‌ زیر ببینید:

[aparat id=’EAsvZ’]

منابع:

ـ قرآن کریم

ـ شیخ عبدالله، بحرانی، عوالم العلوم، ج 15/3، ص 307-327.

ـ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 37، ص 181-182.

ـ حر عاملی، اثبات الهداة، ج 2، ص 200-250.

ـ سید ابن طاووس، الطرائف، ص 33.

ـ علامه امینی، الغدیر، ج 1، ص 12-151 و 294-322

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید